سایه پیشکسوتان روی ادبیات کودک

وی ادامه داد: در این سال‌ها چهره‌های خوش‌نامی آمده‌اند و شرایط فرهنگی و اجتماعی کشور به گونه‌ای بود که ادبیات کودک در سایه آن به شکوفایی جدی رسید. اما اگر بخواهیم به ادبیات کودک در سال گذشته بپردازیم، که ملاک داوری آثار چهاردهمین دوره جایزه شهید غنی‌پور بود، باید بگویم که در سال ۹۲ در این حوزه اتفاق شگرف و چشمگیری رخ نداده و اثری که بتوان از آن به عنوان شاهکار یاد کرد، تولید نشده است؛ البته آثاری کم و بیش بوده‌اند که از جنبه‌هایی قابل احترام‌اند. آنچه که در این سال‌ها خودشان را خوب نشان داده این است که چهره‌های تازه‌نفس در این حوزه کم است و این نشان می‌دهد که ما در تربیت نیروهای جدید و خلاق کم‌کاری کرده‌ایم. نهادهای فرهنگی و افراد مسئول دچار کم‌کاری شده‌اند و این جای نگرانی دارد و سایه پیشکسوتان همچنان روی ادبیات کودک برقرار است و آنها دارند میدان‌داری می‌کنند.

این نویسنده حوزه کودک و نوجوان با بیان اینکه ما کارهای خوب هم البته در سال ۹۲ داشتیم، یادآور شد: این موضوع به ویژه در حوزه کتابسازی اتفاقات خوبی رخ داده است. با وجود همه این موارد ضعف‌های جدی نیز به طور کلی در حوزه ادبیات کودک قابل احساس است. به عنوان نمونه در حال حاضر در بین ناشران حوزه کتاب کودک دچار پخته‌خواری هستیم. به این معنی که ترجمه آثار غربی در بهترین حالت دچار یک‌نوع رفتار تناقض‌گونه‌ شده است. ناشران به این دلیل سراغ این آثار می‌آیند که از نظر هزینه قابل ملاحظه با کارهای تولیدی نیست.

وی ادامه داد: گرایش کلی در زمینه انتشار آثار کودک این است که میل به چاپ ترجمه در میان ناشران بیش از آثار تألیفی است. دور از انصاف است که بگوییم همه کارهای ترجمه‌ای ضعیف‌اند، البته در این میان کارهای ترجمه‌ای خوب هم می‌توانیم ببینیم؛ اما با وجود همه این موارد رویکرد برخی از ناشران منجر به این شده که ترجمه آثار دست چندم وارد بازار کتاب کودک شود که خود این رویه روی ذهن و زبان مخاطب کودک  این آثار تأثیر سوئی خواهد گذاشت.

نادری با اشاره به رویه برخی از ناشران برای ترجمه آثار ضعیف در حوزه کتاب کودک افزود: در سال‌های اخیر کارهای خوبی در زمینه ادبیات کودک در دیگر کشورها نوشته و عرضه می‌شود. گذشته از ویژگی‌‌های متفاوت فرهنگی، عاطفی و درونمایه‌ای  این آثار با ویژگی‌های فرهنگی ما، اما بسیاری از آثار شاخص نوشته شده به لحاظ جنبه‌های تکنیکی و کارهای کتابسازی حرف جدید برای گفتن دارند و باید الگوی ناشران ما در زمینه ترجمه کتاب‌ها باشند.

نگاه تاجرمأبانه ترجمه‌های راحت‌الحلقوم را به ارمغان آورده است

وی با اشاره به تأثیرات سوء این ترجمه‌ها بر ذهن مخاطب کودک گفت: برخی  از ناشران که ویژگی‌ تاجرمأبانه به فرهنگی بودنشان برتری دارد، متأسفانه به دلیل کم بودن هزینه ترجمه در مقایسه با تألیف، بدون کارشناسی دقیق از لحاظ جنبه زبانی، مفهومی و تطابق آن با فرهنگ بومی و … و در نهایت به شکل غیر حرفه‌ای با دست‌کاری‌هایی که روی متن انجام می‌دهند، تأثیر نامطلوبی روی ذهن مخاطب می‌گذارد. سوگیری ما باید به سمتی برود که آثار تألیفی ما بر ترجمه برتری پیدا کند. یکی از ویژگی‌های ما پس از انقلاب این بود که تألیف بر ترجمه برتری داشته است. در حوزه ادبیات کودک هم باید همین‌طور باشد. باید بهترین و شاخص‌ترین آثار ملل مختلف را که با فرهنگ‌های متنوع که به لحاظ جنبه‌های فرهنگی به ما نزدیک هستند، ترجمه کنیم نه اینکه هر چه راحت‌الحلقوم‌تر است برگردانده شود.

نادری افزود: ما که نمی‌توانیم همه پنجره‌ها را به روی جهان ببنیدیم. ادبیات کودک ما در تعامل با جهان به لحاظ متن و چه به لحاظ تصویرگرا و ظرفیت نیروهای جوان در این حوزه، به علت اینکه در حوزه مدیریت تعامل با جهان در نهادهای دولتی به ویژه ارشاد داشتیم، نتوانستیم این آثار را ترجمه و در اختیار کارشناسان در دنیا قرار دهیم. اگر این کارها در دنیا انجام می‌شد، اتفاقات خوبی رخ می‌داد. با همه کاستی‌هایی که در این حوزه داریم که باید درمان شود، اما آنچه که در این سال‌ها به عنوان یک‌خلأ احساس می‌شود این است که سیمای ادبیات کودکمان را نتوانستیم به دنیا نشان دهیم.

وی در پایان تأکید کرد: در ادبیات کودک داخلی همچنان خلأ تولید کتاب‌های جذاب هم در حوزه‌های فانتزی و هم در حوزه ادبیات واقع‌گرا و تعلیمی دیده نمی‌شود. مثلاً جای نگارش یک‌کتاب مجموعه‌ای با یک شخصیت خالی است.

نادری یادآور شد: بخواهیم و نخواهیم ردپای ناشران دولتی در انتشار آثار بیشتر است. یعنی در حقیقت کارها به نوعی نیازمند این است که بخش خصوصی کمی نسبت به بخش دولتی فعال‌تر شود که گواه ما هم نامزدهای این دوره از جشنواره هست.