به گزارش چغادک نیوز: هم اکنون به دلیل برداشت غیراصولی و خشکسالی‌های چندسال اخیر هرسال سطح سفره‌های زیرزمینی استان بوشهر یک متر پایین‌تر می‌رود که باعث کسری سالانه ۳۰ میلیون متر مکعب در دشت‌ها می‌‍شود، این وضعیت باعث شده تا بیشتر چمشه‌ها در این استان خشک شده و میزان آبدهی رودخانه به شدت کاهش یابد، همچنین بیشتر چاه‌های آب استان بوشهر کم بازده و یا کیفیت آب آنها شور و بلا استفاده شده‌است، طوریکه ۱۲ دشت آبی این استان در وضعیت بحرانی و ممنوعه قرار دارند.

تاثیر منفی کم آبی و خشکسالی بر نخیلات منطقه علاوه بر خشک شدن بخش‌های زیادی از نخلستان‌ها به عنوان سرمایه‌ها و میراث اقتصادی مردم منطقه برای نسل‌های آینده، در کاهش کمی و کیفی تولید محصول و درآمد باغداران نیز بطور کامل مشهود است، طوریکه بسیاری از نخلداران شغل آبا و اجدادی خود را رها کرده و با مهاجرت به شهرها به شغل‌های کاذب روی آورده‌اند.

از طرفی حجم روان‌آبها و رودخانه‌هایی که از استان‌های همجوار به استان بوشهر سرازیرو باعث سیلاب و تخریب و خسارت به مناطق مسکونی، کشاورزی و تاسیسات زیربنایی می‌شوند، سالانه ۲.۶ میلیارد مترمکعب است که مهار و ذخیره آنها بخشی از کمبود آب این استان را جبران می‌کند.

در این ارتباط به منظور تامین آب کشاورزی و آشامیدن و جلوگیری از هدرفت سیلاب‌ها و روان‌آبها و پیشگیری از خسارت‌های ناشی از ایجاد سیلاب و تخریب روستاها و زمین‌های کشاورزی در سال‌های اخیر برنامه‌هایی تعیین شده‌ که با اجرای آنها سالانه ۱.۵ میلیارد مترمکعب ذخیره و کنترل سیلاب‌ها با هدف توسعه منابع آبی صورت می‌گیرد.

یکی از این طرح‌ها ساخت سد به منظور تامین آب کشاورزی، صنعت و آشامیدنی است که در این ارتباط سد رئیسعلی دلواری به عنوان بزرگترین سد در حال بهره برداری استان بوشهر، سد ارغون در منطقه کلمه با ۱.۸میلیون مترمکعب و سد قیزقلعه نیز در منطقه دشتی با سه میلیون متر مکعب در مدار قرار گرفته و در حال بهره‌برداری هستند.
سد خائیز در شهرستان تنگستان، اخند در عسلویه و باغان در شهرستان جم آبگیری شده و بزودی به بهره‌برداری می رسند، سدهای دشت پلنگ و دالکی نیز در دست ساخت هستند.

عطش تشنگی نگین سبز جنوب بوشهر

“جم” تنها شهرستان استان بوشهر است که آب مورد نیاز آن برای شرب، کشاورزی و صنعت از دل زمین تامین می‌شود اما خشکسالی های متوالی و مکش بیش از حد شیره جان زمین توسط کشاورزان و صنایع باعث شده تا عطش تشنگی همچون آتشی بر این منطقه چیره شود که خاموش کردن آن تنها با اتمام سد “باغان” امکان پذیر است.

شهرستان جم در فاصله ۲۶۵ کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر قرار گرفته و در مقایسه با بیشتر مناطق این استان آب و هوایی معتدل دارد زیرا ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۶۴۱ متر است و به دلیل وجود کوه‌هایی در اطراف آن آلودگی‌های ناشی از صنعت این شهرستان از دیگر مناطق جنوب استان کمتر است.

شهرستان جم دارای سه شهر جم ، ریز و انارستان و پنج دهستان است و به دلیل میزبانی از پالایشگاه گاز فجر جم و همسایگی با شهرستان عسلویه و حضور خانواده کارکنان بخش‌های مختلف صنعتی شاغل در پارس جنوبی در این شهرستان، از تراکم جمعیتی قابل توجهی برخوردار است.

شهرستان خوش آب و هوای جم در میان شهرستان‌های استان بوشهر سهمی از خط لوله آب محرم و کوثر ( ۲ خط لوله اصلی انتقال آب از استان های فارس و کهگیلویه و بویر احمد به استان بوشهر ) ندارد و آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعت این منطقه از سفره‌های زیر زمینی تامین می شود اما کاهش بارش‌ها وخشکسالی‌های پی در پی سال‌های اخیر و بهره‌برداری های بی رویه منجر به پایین آمدن سطح سفره‌های زیرزمینی و تبدیل دشت‌های آبی جم و ریز به ممنوعه بحرانی شده است به نحوی که امروز آب مهمترین مساله کشاورزی، صنعت و نیاز آشامیدنی این شهرستان به شمار می‌رود.

جم که به دلیل آب و هوای معتدل و خنک زمانی نگین سبز و قطب تولید مرکبات در استان بوشهر و از کشاورزی پررونقی برخوردار بود، بطوریکه هم اکنون نیز در این شهرستان یکهزار و ۴۱۲ هکتار مرکبات شامل یکهزار و ۱۶۷هکتار لیموترش، ۱۱۰ هکتار پرتقال، ۷۰ هکتار نارنگی و ۳۰ هکتار لیمو شیرین و در سطح‌های محدودی نیز انار، نارنج، زیتون و انجیر، ۳۰۰ هکتار گوجه فرنگی و یکهزار و ۲۵۴ هکتار نخیلات وجود دارد.

بیشتر باغداری شهرستان جم در دشت‌های جم و ریز است که به دلیل حفر چاه‌های مجاز و غیر مجاز، بُخل آسمان و ضعف سفره‌های زیرزمینی، هم کشاورزی این منطقه تحت تاثیر قرار گرفته و هم ضربه بزرگی به این دشت خورده است.

به نحوی که به گفته کارشناسان کشاورزی هر درخت لیمو ترش مثمر در سال‌های میانی عمر خود حدود ۲۰۰ کیلو لیمو تولید می‌کرد اما امروز به دلیل کاهش سفره‌های زیرزمینی و کیفیت آب این میزان به حدود ۱۵۰ کیلو کاهش یافته و این تولید کاهشی دامن گندم را نیز گرفته است.

چنانکه گفته شد تامین آب کشاورزی، شرب و صنعت منطقه جنوب استان بوشهر بیشتر از طریق چاه و با اتکا به منابع آب زیرزمینی است و با پایین رفتن سطح آب زیرزمینی، مشکلات زیادی از جمله ممنوعه و ممنوعه بحرانی شدن دشت‌ها، کاهش حجم آبدهی چاه‌ها و افت کیفی منابع آب را به همراه داشته است.

در کنار خشکسالی‌های پیاپی، آنچه بیش از همه به کشاورزی منطقه جم آسیب رسانده کاهش سطح کیفی سفره‌های آب زیرزمینی و افزایش سطح املاح معدنی است که راندمان محصولات را کاهش داده است.

رضا رونما از کارشناسان کشاورزی گفت: امروز بخش صنعت با حفر چاه‌های عمیق در جم، بخش زیادی از آب این شهرستان را نصیب خود کرده است، وجود این چاه‌ها ضربه غیر قابل جبرانی به سفره‌های زیر زمینی وارد کرده و موجب نارضایتی کشاورزان منطقه شده اما تنها پاسخ در مقابل اعتراض به این مساله، این است که جم منطقه ای صنعتی است و آب سفره ها به این بخش تعلق دارد.

وی افزود: با توجه به شرایط خشکسالی و محدودیت‌های آب کشاورزی تلاش می‌شود از سد باغان حقابه کشاورزی نیز تخصیص شود تا باغ‌های این شهرستان جان دوباره ای بگیرند.

اما آنطور که رونما نیز به آن اشاره کرد، از سوی دیگر پلمب شدن چاه‌های آب در بخش آشامیدنی و صنعت که به دنبال بهره برداری از سد باغان اتفاق می‌افتد، کمک بزرگی هم به کشاورزی این منطقه می‌کند.

کاهش ۹۲ درصدی آورد آب روخانه‌های جم

خشکسالی‌های متوالی و برداشت‌های بی رویه از سفره های زیرزمینی شهرستان جم را با مشکلات زیادی در بخش تامین آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعتی روبرو کرده است، به همین دلیل مسئولان در چاره اندایشی برای حل این تنگناها، کاهش پیامدهای منفی و بازگشت رمق و حیات به سفره‌های زیرزمینی احداث سد روی رودخانه باغان را در دستور کار خود قرار دادند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای بوشهر، با تأکید بر اهمیت منابع آب گفت: آب موضوع انتفاع عمومی است و در قانون نیز به عنوان انفال عمومی معرفی شده است و وظیفه نخست شرکت‌های آب منطقه‌ای، حفاظت و صیانت از این منابع است.

علی محمدی با اشاره به شرایط خاص شهرستان جم افزود: این شهرستان به دلیل موقعیت جغرافیایی و تغییرات اقلیمی، با چالش‌های متعددی در حوزه آب‌های زیرزمینی مواجه است.

وی افزود: محدوده مطالعاتی جم یک حوضه آبریز محدود و بدون ورودی بیرونی است و از گذشته محل تولید محصولات باغی همچون لیمو و خرما بوده است، اما توسعه اراضی زراعی فشار مضاعفی بر منابع آب وارد کرده است.

محمدی بیان کرد: رودخانه‌های این شهرستان حدود ۹۲ درصد کاهش آورد داشته‌اند و استمرار خشکسالی، از یک‌سو نیاز به استفاده از منابع زیرزمینی را افزایش داده و از سوی دیگر، منابع در دسترس را کاهش داده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای بوشهر تصریح کرد: دشت ریز رکورددار افت سطح آب‌های زیرزمینی در استان بوشهر است و به وضعیت ممنوعه بحرانی رسیده است.

وی با بیان لزوم تغییر رویکرد در توسعه کشاورزی گفت: تمرکز معیشت بر کشاورزی روباز و پرآب‌بر باید به کشاورزی پایدار تغییر یابد تا بتوان این امانت را برای نسل آینده حفظ کرد.

سد باغان نجات کشاورزی و تامین پایدار آب جم و دشتی

رودخانه باغان با ۲۴ میلیون مترمکعب آورد تنها رودخانه آب شیرین استان بوشهر است که قابلیت آشامیدن دارد این رودخانه بعد از عبور از روستای باغان وارد رود مُوند می‌شود و با گذر از گنبد نمکی، شور شده و قابلیت استفاده خود را از دست می‌دهد.

به همین دلیل برای استفاده از این آب مطالعات سد باغان با هدف تامین آب کشاورزی از سال ۱۳۷۵ از سوی شرکت آب منطقه ای فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد شروع شد اما بعد از جدا شدن شرکت آب منطقه ای بوشهر از فارس مطالعات اجرای این سد به صورت بومی‌تر ادامه یافت.

سد باغان یکی از مهم‌ترین طرح‌های توسعه منابع آب در جنوب استان بوشهر است که آب را در اختیار بخش شرب، صنعت و کشاورزی منطقه قرار می‌دهد اینها بخشی از سخنان مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان بوشهر است.

علی محمدی معتقد است با توجه به آورد مناسب رودخانه باغان در فصل سیلاب، این سد می‌تواند ضمن کنترل روان‌آب‌های فصلی و کاهش خسارت‌های ناشی از آن، آبی پایدار را به بهره‌برداران برساند.

او ادامه می‌دهد: بیشتر کشت منطقه گوجه فرنگی خارج از فصل (زمستان و پاییز) است و این محصول از نظر ارزش اقتصادی و رونق بازار مقرون به صرفه است، احداث و بهره برداری از پروژه‌ آبی در دست اجرا نقشی مهم در تقویت منابع زیرزمینی دارد.

به گفته محمدی با بهره برداری از سد باغان امکان تخصیص آب این سد برای ۷۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی پایین دست واقع در شهرستان دشتی فراهم می‌شود.

باغان قرار است گره از چالش آب کشاورزی، صنعت و نیاز آشامیدنی ۲ شهرستان دشتی و جم بگشاید؛ به گفته مسئولان سهم آب کشاورزی از این سد حدود پنج میلیون مترمکعب، آشامیدنی ۲.۱ میلیون متر مکعب و صنعت ۶ میلیون مترمکعب در سال است.

شمارش معکوس برای بهره‌برداری از سد شهید رئیسی باغان

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای بوشهر از پیشرفت ۹۲ درصدی سد باغان خبر داد و گفت: با تکمیل همزمان خطوط انتقال و تأسیسات جانبی، بخش مهمی از نیاز آبی شهرستان‌های جم و دشتی به صورت پایدار تأمین خواهد شد.

محمدی، در بازدید از پروژه سد و خط انتقال باغان اظهار کرد: سد شهید رییسی باغان با هدف تأمین آب شرب، صنعت و کشاورزی شهرستان های جم و دشتی ساخته شده و از نوع بتنی غلتکی با حجم مخزنی ۳۲ میلیون مترمکعب است.

وی افزود: عملیات اجرایی بدنه اصلی سد که ۳۱۰ متر طول تاج و ۵۸ متر ارتفاع دارد، از سال ۱۳۹۷ آغاز شد و اکنون ساخت بدنه به‌طور کامل پایان یافته است، این سد روی رودخانه باغان، از سرشاخه‌های اصلی رودخانه مند و در ۱۲ کیلومتری غرب شهر انارستان احداث شده و علاوه بر تأمین آب، نقشی مهم در مهار سیلاب‌های منطقه خواهد داشت.

وی اعتبار این طرح را ۳۲۳ میلیون یوان از محل فاینانس خارجی و سه هزار میلیارد ریال از منابع عمومی کشور اعلام کرد و گفت: در صورت تأمین منابع مالی باقی‌مانده، سد و تأسیسات جانبی آن در سال جاری به بهره‌برداری کامل خواهد رسید.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای بوشهر با اشاره به اجرای همزمان خط انتقال باغان افزود: این خط به طول ۲۸ کیلومتر، تاکنون ۹۲ درصد پیشرفت داشته و با سرمایه‌گذاری چهار هزارو ۵۰۰ میلیارد ریال در حال تکمیل است و دو مخزن ذخیره‌سازی با مجموع ظرفیت شش هزار مترمکعب و دو ایستگاه پمپاژ، آب را به مناطق هدف منتقل خواهند کرد.

وی ادامه داد: همچنین خط انتقال به مخزن شهر انارستان تکمیل شده است و با بهره‌برداری از خط باغان وارد مدار می‌شود و خط انتقال ریز نیز به طول ۳.۵ کیلومتر با برآورد سرمایه‌گذاری ۱۸۰ میلیارد ریال طراحی شده و هفته آینده به مناقصه عمومی گذاشته خواهد شد.

محمدی درباره تأسیسات جانبی پروژه نیز گفت: خط انتقال برق به طول محموع ۳۲ کیلومتر در دست احداث است که ۱۶ کیلومتر آن پایه‌گذاری شده و حوضچه‌های پیش‌تصفیه با حجم پنج هزار مترمکعب ۴۰ درصد پیشرفت دارند.

وی بیان کرد: تاکنون ۳.۵ میلیون مترمکعب آب در سد باغان ذخیره شده است و با آغاز بارش‌های سال آبی آتی و وقوع سیلاب‌های احتمالی، این میزان افزایش می‌یابد و امکان تأمین پایدار آب شرب و کشاورزی شهرستان‌های جم و دشتی فراهم خواهد شد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای بوشهر، بند تنظیمی باغان را نیز یکی از حلقه های تکمیل کننده فرآیند آبیاری و افزایش میزان آب تنظیمی پایین دست (شهرستان دشتی) نامید و گفت: بند تنظیمی باغان با هدف افزایش بهره‌برداری از منابع آبی و کنترل سیلاب‌ها در محدوده پایین‌دست سد باغان احداث می‌شود.

علی محمدی گفت: این سازه بتنی از نوع CMD با ارتفاع ۲۵ متر طراحی شده و قادر است مجموعا سالانه تا هشت میلیون مترمکعب آب تنظیم‌شده را در اختیار بخش شرب و کشاورزی منطقه قرار دهد.

وی عنوان کرد: برآورد می‌شود برای احداث این پروژه، دو هزارو ۵۰۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری انجام شود که نقشی مهم در تقویت زیرساخت‌های آبی، تامین با ثبات آب شرب و توسعه پایدار کشاورزی شهرستان دشتی خواهد داشت.

محمدی یادآور شد: اجرای این بند علاوه بر افزایش اطمینان از تأمین آب کشاورزی، در کاهش خسارات ناشی از سیلاب و مدیریت یکپارچه منابع آبی منطقه نیز مؤثر خواهد بود.

استاندار بوشهر اظهار کرد: کم‌آبی یکی از مهمترین مسائل و مشکلات در استان بوشهر است و در این راستا عزم جدی برای توسعه زیرساخت‌های تأمین آب پایدار در سطح استان داریم.

ارسلان زارع تکمیل طرح‌های سدسازی را یک اولویت مهم در استان بوشهر عنوان کرد و افزود: از همه ظرفیت‌ها برای توسعه و تکمیل طرح‌ها و پروژه‌های سدسازی در سطح استان بوشهر استفاده می‌شود.

وی سد باغان را یکی از پروژه‌های اولویت‌دار استان دانست و تصریح کرد: تکمیل سد باغان نه تنها برای تأمین آب شرب و کشاورزی در شهرستان‌های دشتی و جم ضروری است، بلکه به عنوان یک زیرساخت حیاتی می‌تواند به توسعه پایدار منطقه کمک کند.

زارع با اشاره به کاهش ۵۴ درصدی بارش باران در استان بوشهر نسبت به دوره بلندمدت و وقوع ۶۰ درصد خشکسالی در دوره ۱۵ ساله اخیر، وضعیت منابع آبی استان را بحرانی توصیف و تأکید کرد: پیش‌بینی‌های علمی نشان می‌دهد روند گرمایش زمین و کمبود بارش‌ها در سال‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت.

استاندار بوشهر، راهکارهای اضطراری برای مدیریت بحران آب را مورد اشاره قرار داد و کاهش سطح زیر کشت و بازنگری در الگوی کشت با اولویت‌بندی به محصولات استراتژیک و کم آب بر، توسعه کشت گلخانه‌ای، بازنگری در شیوه انتقال آب و جلب مشارکت مردمی و فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها در مصرف بهینه و صرفه‌جویی را از جمله راهکارها اعلام کرد.

وی افزود: باید راهکارهای صرفه‌جویی در بخش های مختلف مصرفی در جامعه شناسایی، معرفی و ترویج شود.

استاندار بوشهر از سازمان جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای این استان خواست برنامه عملیاتی برای کاهش ۳۰ درصدی مصرف آب کشاورزی ارائه دهند.

وی بر تسریع در اجرای پروژه‌های آب‌های نامتعارف توسط بخش صنعت تأکید کرد.

بهره‌برداری از سد باغان، گامی بلند در توسعه منابع آب جنوب استان است و این سد علاوه بر ذخیره سازی آب‌های سطحی، به منبعی مطمئن برای تامین آب پایدار بخش آشامیدنی، صنعت و کشاورزی تبدیل می‌شود که بی شک به تبع آن شاهد رشد شاخص‌های صنعتی و کشاورزی در منطقه خواهیم بود

ایجاد مشاغل جدید در حوزه کشاورزی و صنایع وابسته آن، تثبیت جمعیت و جلوگیری از مهاجرت روستا به شهر و صیانت از منابع آب از دیگر دستاوردهای احداث سد باغان است.