رحم جایگزین، آخرین روش درمان برای بچه دار شدن و البته پیچیده ترین آن است که تاریخچه ۲۰ ساله در ایران دارد. اما چون قانون مدونی برایش پیش بینی نشده، ورود به آن یعنی پا گذاشتن در بازار سیاه و قیمت های نجومی.
متقاضیان این روش، سردرگم و آشفته هستند، چرا که هیچ مرجعی، مسئولیت سازماندهی این روش درمانی را به عهده نمی گیرد و در این خلاء قانونی، پای واسطه ها به میان می آید و هزینه سنگین درمان.
تماس با واسطه ۱۵ میلیون آب خورد!
بازار آشفته رحم اجاره ای را با زنگ زدن به یک واسطه برایتان ترسیم کردیم:
«-شماره تان را از فلان کلینیک گرفته ام.
تخمک می خواهی یا رحم؟
-رحم
تماس می گیرم.»
چند روی می گذر و یک نفر دیگر زنگ می زند و از قرار در مطب دکتر می گوید. قبل از قطع کردن تماس، از واریز ۱۰ میلیون تومان به محض اوکی شدن نوبت متخصص زنان به حساب خودش (واسطه) حرف می زند و به نوعی تهدید می کند که اگر واریز نشود، مشتری دارد و به فرد دیگری معرفی می شود.
این برخورد دلال گونه، دل هر تماس گیرنده ای را می زند و بسیاری که برای این روش دست شان تنگ است، در تنگنا قرار می دهد.
وقتی از او می پرسم تا زمان تولد بچه، چقدر باید هزینه کرد، می گوید: «این را باید دکتر توضیح دهد، ولی برای داروها، آزمایش ها، رفت و آمد باید ۳۰۰، ۴۰۰ میلیون تومان در اختیار داشت.»
جولان دلالان در بازار رحم جایگزین
به جز معدود بانوان صاحب رحم که خود را به مراکز درمان ناباروری معرفی می کنند، کانال های فضای مجازی تنها راه آشنایی متقاضیان با صاحبان رحم است؛ کانال هایی که توسط دلالان راه اندازی شده است. این شرایط باعث شده پیدا کردن رحم خوب و مورد اعتماد کار راحتی نباشد.
خانمی حدود ۴۲ ساله که متقاضی رحم جایگزین است، می گوید: «فردی را به ما معرفی کرده اند، اما به وضعیت اعتیاد و سلامت وی دسترسی نداریم و در این زمینه سردرگم هستیم.»
مستاجران ۹ ماهه
برخی از صاحبان رحم که تن به این کار می دهند، زنان معتادی هستند که با نیت سودجویانه وارد معامله با زوج های متقاضی می شوند و ممکن است بعد مدتی با سقط جنین، مشکلات بعدی و هزینه های بی نتیجه را برای خانواده های طرف مقابل ایجاد کنند.
اما برخی سوژه ها، زنان مطلقه می باشند که درد نان دارند. آنها مادران نامادر هستند که کودک را به دنیا می آورند اما مادری نمی کنند. زنانی که مستاجران ۹ ماهه جنین در شکم شان هستند و دشواری بارداری را می پدیرند تا کسب درآمد کنند.
یکی از همین زنان در پاسخ به این پرسش که این وضعیت سخت نیست و خانواده ات با این کار مشکل ندارند؟ می گوید: «من هم دلم می خواهد فرزندی که ۹ ماه در شکمم هست را برای خودم داشته باشم، اما یاد گرفته ام صبور باشم. خانواده هم آنقدر نیش و کنایه زدند که امروز جداگانه زندگی می کنم.»
آن سوی ماجرا، زوج هایی هستند که تنها از راه رحم جایگزین بچه دار می شوند، اما امکان تامین هزینه های سنگین این روش ندارند. آنها در این مسیر تنها هستند و نه دولت و نه بیمه ها زیر بار هزینه ها نمی روند.
دانشگاه علوم پزشکی: نظارت مردم موثرتر از ماست!
مدیر گروه زنان و مامایی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در گفتگو با بوشهر ۲۴ با تایید افزایش عمل رحم اجاره ای می گوید: دلیل این موضوع این است که سن ازدواج و سن درخواست فرزند افزایش پیدا کرده است و برخی بانوان از شرایط مستعد بارداری فاصله گرفته اند.
محبوبه ابراهیمی با اشاره به اینکه از هر پنج ازدواج یک زوج قادر به باروری نیست و نیازمند مداخله های درمانی است، یادآور شد: در رحم جایگزین سه نفر شامل زوج نابارور و مادر دوم دخیل هستند که در مراجعه به مراکز درمان ناباروری ابتدا زن نابارور متقاضی فرزند زیر درمان دارویی قرار می گیرد تا فولیکول به خوبی رشد کند و پس از استخراج تخمک از بدن او در آزمایشگاه لقاح مصنوعی انجام می گیرد.
این مقام مسئول درخصوص ساماندهی اوضاع رحم جایگزین در استان اظهار داشت: پیگیری هایی صورت گرفته اما چون این موضوع عمدتا حالت رسمی ندارد، خود مردم باید بیشتر مراقب باشند تا گرفتار دلال نشوند.
وی یادآور شد: متاسفانه در برخی موارد واسطه ها برگه های جعلی در اختیار خانواده خواهان رحم می گذارند و از طرفی ممکن است بارداری به شکل ناموفق تمام شود یا اتفاقات دیگری رخ می‌دهد و مثلا افراد بعد از اینکه پول را پرداخت می کنند متوجه می شوند که فرد داوطلب مشکلات سلامتی دارد یا معتاد است.
ابراهیمی تصریح کرد: از طرفی، برخی که در این عرصه واسطه هستند، صرفا دنبال زدن پول به جیب می باشند، بنابراین توصیه می کنیم متقاضیان دقت بیشتری به خرج دهند و با مشورت پزشک خود برای رحم اجاره ای به مراکز معتبر مراجعه کنند تا با قیمت های متطقی تر روبرو شده و در عین حال گزینه های سالم تری به آنها معرفی شود.
به گفته ابراهیمی، تنها یک مرکز خصوصی در استان بوشهر امکان درمان از طریق رحم جایگزین دارد.
عدم استقبال متقاضیان از قرارداد رحم جایگزین
مدیر مرکز درمان ناباروری امید خلیج فارس بوشهر می گوید: اخیرا با نگاهی همه شمول، قرارداد رحم اجاره ای در بوشهر تدوین شده که جنبه حمایتی و رسمیت بخشی به این روش نوین را به دنبال دارد.
مهسا عزت خواه افزود: پس از شناسایی فرد حائز شرایط برای رحم اجاره ای، قرارداد با بندهای از پیش تعیین شده بسته می شود و سپس آزمایش های پزشکی صورت می گیرد تا درصورت نبود هیچ مشکلی، جراحی انجام و باروری آغاز شود.
وی درباره پیش بینی های صورت گرفته در قرارداد رحم جایگزین می گوید: با افراد متخصص حقوقی، پیش نویس قراردادی آماده شده که همه جوانب پیش بینی گردیده است. به عنوان نمونه، پس از انتقال نطفه ۳۰ درصد هزینه به زن متقاضی پرداخت می شود، با تشکیل جنین ۳۰ درصد دیگر و تا تولد نوزاد در هر مرحله مبلغی به زن جایگزین پرداخت می شود. ضمن اینکه برای جلوگیری از ضایع شدن حق زوج متقاضی، از زن اجاره دهنده رحم سفته می گیریم که در صورت قبول نکردن تعهد، زوجین متضرر نشوند.
عزت خواه البته این نکته را هم بیان می کند که از این قرارداد حقوقی استقبال کافی نشده: اغلب متقاضیان شامل متقاضی اجاره رحم و گیرنده به جای مراجعه به مراکز معتبر، در بیرون و شخصا به توافق می پردازند با این تصور که هزینه های شان کاهش می یابد، غافل از اینکه درصورت بروز مشکلات احتمالی، برای جبران زیان طرفین مسیر حقوقی پیچیده ای در پیش است.
توضیه های یک حقوقدان
در این زمینه، یک کارشناس حقوقی توصیه کرد: برای پیشگیری از معضلات احتمالی در روش زادآوری رحم جایگزین، توصیه می شود گزینه موردنظر از بین بستگان و آشنایان انتخاب کنند.
محمد محمدی افزود: در صورتی که بستگان خانوادگی برای این مهم وجود ندارد، تلاش شود زنی برای این کار انتخاب شود که گرایش به مصرف مواد مخدر نداشته و از مشکلات اخلاقی دور و تعهد کافی داشته باشد.
وی با یادآوری اینکه طبق مواد ۱۱۵۸ و ۱۱۶۷ قانون مدنی مرد صاحب اسپرم و زن صاحب تخمک پدر و مادر نسبی فرزند محسوب می شوند، اظهار کرد: فقدان مراکز مطمئن برای معرفی زنان سالم جهت رحم جایگزین شدیدا احساس می شود که می طلبد متولیان امر با ایجاد این مراکز، مشکلات را رفع تا فرزند آوری سالمی رقم بخورد.
ضرورت ساماندهی رحم جایگزین
نهایتا اینکه؛ زمان آن رسیده روش رحم جایگزین به عنوان آخرین امید زوج های نابارور در چارچوب قانونی مدون دیده شده و زیرپوشش بیمه قرار بگیرد تا خط پایانی بر سرگردانی متقاضیان آن باشد.
